Ví dụ, khi bạn gặp một từ không biết, bạn phải tra từ điển. Đọc tiêu đề sách cẩn thận rất quan trọng, nhưng chưa đủ. Tuy nhiên, nếu bạn coi mọi thứ mình đọc quan trọng như nhau, và đọc tất cả với cùng một tốc độ thì không có sự trình bày nào là có ý nghĩa đặc biệt.
Một lần nữa, chúng tôi xin nhấn mạnh rằng một từ có thể là phương tiện để giải thích nhiều thuật ngữ, và một thuật ngữ có thể được diễn giải bằng nhiều từ. Nếu cùng một lúc ta có mặt ở mọi nơi, nhìn và nghe được mọi cuộc nói chuyện trên trái đất này, chúng ta có thể tìm ra sự thật của mọi sự kiện đang diễn ra. Phân tích cuộc thảo luận bằng cách sắp xếp các câu hỏi và vấn đề theo cách làm sáng tỏ nhất chủ đề.
Nếu bạn biết thuật ngữ được từ biểu đạt, bạn đã thấy rõ nhận định trong câu. Nếu bạn tìm ra kết luận trước thì hãy tiếp tục tìm lý lẽ. Một trò chơi xếp hình chỉ hấp dẫn khi tất cả các mảnh được ghép vừa vặn vào bức tranh và bức tranh hiện ra một cách hoàn hảo.
Trên tinh thần đó, Đọc sách như một nghệ thuật hướng dẫn bạn các cấp độ đọc khác nhau: từ phương pháp đọc sơ cấp, qua việc đọc lướt có hệ thống và đọc kỹ lưỡng đến đẩy nhanh tốc độ đọc. Quyết định hay lựa chọn đều phải được đưa ra ngay, không có thời gian cho nhân vật suy nghĩ, cân nhắc hậu quả. Nói ngắn gọn, đọc đồng chủ đề xét trên phương diện lớn là một bài tập dịch thuật.
Đứa trẻ nào chưa sẵn sàng đọc sẽ cảm thấy sợ hãi nếu người ta cứ cố dạy nó, và nó có thể giữ mãi nỗi ám ảnh đó cho đến khi đi học, thậm chí đến khi đã trưởng thành. Chúng tôi chưa bao giờ đọc một cuốn sách về triết lý chính trị mà không cố thuyết phục người đọc tin vào một hình thức chính phủ tốt nhất, dù nó nghe có vẻ lý thuyết hay trừu tượng đến đâu. Cần nhớ rằng, tiêu chí phân loại này chỉ áp dụng với những cuốn sách hoặc là khoa học hoặc là triết học, chứ không áp dụng với những cuốn sách viết về các lĩnh vực khác.
Dù tác giả nói hoặc không nói cho độc giả biết các câu hỏi đó là gì và có thể họ cũng không đưa ra câu trả lời, thì độc giả vẫn phải dựng lại câu hỏi một cách chính xác nhất có thể. Phân loại sách chính là quy tắc đầu tiên của kỹ năng đọc phân tích, và có thể được diễn đạt như sau. Khi đọc kiểm soát một cuốn sách, dù thời gian cho phép ít đến đâu, bạn cũng phải trả lời được câu hỏi Sách này thuộc loại gì: tiểu thuyết, lịch sử hay khoa học?.
Đa số các triết gia chuyên nghiệp ngày nay không còn tin rằng họ có thể trả lời các câu hỏi hạng nhất. Chúng tôi đã chỉ ra hai bước của đọc kiểm soát là đọc lướt và đọc sơ qua nắm ý chính. Khi không có những cố gắng này, hầu hết độc giả sẽ không ý thức được mình đã bỏ lỡ những gì trong tác phẩm.
Có thể nhờ đọc truyện, ta biết thêm vài điều về cuộc chiến. Sau đó chú ý đến các vị trí của từ xem nó được dùng với nghĩa nào, và dựa vào ngữ cảnh để tìm ra nguyên nhân của sự chuyển đổi sắc thái ý nghĩa. Chúng ta đã thảo luận khá kỹ về tầm quan trọng của việc đọc chủ động.
Những câu hỏi đầu tiên thường là về sự tồn tại hoặc tính chất của một hiện tượng hoặc ý tưởng mà chúng ta đang nghiên cứu. Nhưng điều này là sai với hầu hết các sách mà họ đọc. Ví dụ, sự phân tích về loại hình chính quyền trong tác phẩm Politics (Chính trị) của Aristotle là không hoàn chỉnh.
Xây dựng một hệ thống thuật ngữ trung tính về chủ đề mà ta cho rằng tất cả hoặc đa số tác giả đều sử dụng đến chúng, dù họ có thật sự dùng hay không. Lý do không chỉ bởi vì chúng được viết theo thể thơ (trừ Thiên đường đánh mất, các tác phẩm còn lại đều được diễn xuôi cho dễ đọc) mà điều khó khăn nằm ở tính nhân văn của tác phẩm, ở cách tiếp cận vấn đề. Như thế, bất cứ lúc nào bạn cũng có thể lấy sách ra đọc và nhớ lại ngay những gì đã đọc bằng cách mở ra trang bạn đã đánh dấu.